Đức Đạt Lailama và Gs Christof Koch tại Hội đàm Tâm thức và đời sống ngày thứ tư.
Mathieu Ricard, một tăng sĩ – một nhà khoa học, đã thuyết trình quan điểm đạo Phật về Thức. Ngài chia sẻ rằng, đức Phật đã lấp đầy khoảng trống về cách thức sự vật hiện khởi và tồn tại như thế nào. Chân lý mà đức Phật hiển thị hầu như không thể diễn đạt hết bằng ngôn từ. Ngài không dạy đây là chân lý, hãy nhận lấy. Mà ngài dạy rằng, đây là tấm bản đồ chỉ đường, hãy đi theo đó.
Sự vật không hiện khởi mà không có nhân, bởi vậy trong từng khoảnh khắc một thức này được kế tiếp bởi một thức khác. Trong tâm mình, chúng ta thấy các tư tưởng, ký ức và khả năng cơ bản của sự hiểu biết. Một hành giả chứng ngộ sẽ bàn về sự tỉnh thức sống động và rõ ràng.
“Trong phòng thí nghiệm của Richie, họ đã tìm thấy cái gì? Họ đã tìm thấy một bộ não.”
Khi Giáo sư Christof đặt vấn đề rằng, khoa học là đo những sự vật có thể đo. Ngài Mathieu trả lời rằng, mình đo thức bằng kính viễn vọng của tâm – đó là sự nội quán. Đây là điều là tự nhiên. Chúng ta không thể chối bỏ được thức; thức là phần chủ yếu trong kinh nghiệm của chúng ta. Nếu thức không tồn tại, chúng ta sẽ phải đặt câu hỏi, vậy ai hay cái gì đang nhìn?”
Ngài Mathieu đã trích ba nguồn thông tin rất thú vị về bản chất của thức. Thứ nhất là công việc của Ian Stephenson, một học giả tại Đại học Virginia, người đã sưu tầm các câu truyện về nhiều người trên thế giới nhớ được đời sống quá khứ. Ông đã giữ và chỉ xuất bản những điều có thể luận giải được. Nguồn thứ hai là từ những người có trải nghiệm thời điểm cận tử, thứ ba là những trường hợp dường như có khả năng giao cảm, tâm truyền tâm. Ngài Mathieu đã kể một câu chuyện về trải nghiệm của riêng mình.
Sau khi đã kể về hai phụ nữ Ấn độ mà ngài đã gặp có khả năng thấy rõ các đời sống trong quá khứ của họ. Đức Đạt lai Lạt ma cũng chia sẻ, ngài từng hỏi vấn đề này với thầy giáo thọ mà ngài rất gần gũi, rằng mình có trải nghiệm các khoảnh khắc sáng suốt xuất thần, Ling Rinpoche đã trả lời, “Có, đôi lúc nó xảy ra.” Thực sự thì sau đó bậc thầy giáo thọ của ngài đã giành tới 13 ngày trong trạng thái nhập định sâu sau khi viên tịch.
Khi giáo sư Christof đặt câu hỏi rằng phải chăng tâm vi tế chỉ khởi phát nơi các hành giả chứng ngộ, ngài đã trả lời: “Tâm vi tế là nền tảng của tâm. Nhân tương ưng của tâm là thân nhưng nhân căn bản là thức.”
Tiến sĩ Tania đã đặt câu hỏi nếu tâm là rực rỡ, chiếu sáng và luôn gắn liền với năng lượng vi tế, vậy thông tin được truyền tải bằng cách nào. Ngài đã trả lời:
“Điều đó là đúng, luôn có một nguồn năng lượng vi tế và tâm gắn liền với nó cũng vi tế như vậy. Các kinh văn thường so sánh năng lượng với một một người mù có đôi chân khỏe và tâm là một người mắt sáng nhưng lại không đi được. Người mắt sáng cưỡi trên lưng người mù để có thể di chuyển được. Thông tin được hình thành từ những dấu ấn và khắc ghi do hành động tạo tác để lại tâm.”
Vào buổi chiều, Tiến sĩ Rajesh Kasturirangan, chuyên gia trong lĩnh vực triết học tinh thần và khoa học nhận thức đã bày tỏ niềm vinh dự khi tham gia buổi hội đàm. Ông đề xuất rằng một phương pháp từ toán học sẽ mang lại một cách tiếp cận chính xác và chân thực cho sự hiểu biết tâm thức.
Triết gia Michel Bitbol đã đặt câu hỏi thức có nền tảng vật chất không và đưa ra câu trả lời khi trích dẫn một trong cuốn sách của Giáo sư Chritof rằng, “tính chủ thể hoàn toàn khác với hiện tượng hiện khởi.” William Jame nói rằng, “Não và thức có thể được mô tả là hai mặt của cùng một tư tưởng, một mặt lồi và một mặt lõm.” Điều quan trọng là vai trò hàng đầu của kinh nghiệm.
Mathieu Ricard thuyết trình về quan điểm Phật giáo về Thức trong ngày thứ tư Hội đàm Tâm thức và Đời sống
Michel đã chỉ ra vùng tối của khoa học, rằng người nhận thức không thấy được chính mình. Ông trích dẫn lời triết gia Nhật Bản, Kitaro, ngay khi sử dụng quan điểm tri thức khách thể thì người nhận thức sẽ không thể hiểu được lĩnh vực mà mình nhìn thấy. Mặc dù giáo sư Christof còn băn khoăn về điều này nhưng Michel cho rằng, Giáo sư Francisco Varela, một trong những người thành lập viện Tâm thức và Đời sống, lại mong muốn một cách tiếp cận hòa hợp cả hai quan điểm chủ thể và khách thể. Tiến sĩ Richie Davidson đã phản ứng lại khi cho rằng nếu vậy đòi hỏi mọi người phải có khả năng phản ánh trung thực tâm thức mình. Michel đồng ý rằng các mô tả của mọi người về những trải nghiệm của bản thân đôi khi không đáng tin cậy, tuy nhiên có một một phương pháp mới sử dụng phỏng vấn để ghi lại các trải nghiệm dường như là một cách thức đáng hy vọng để đảm bảo các mô tả đáng tin cậy.
Tổng kết lại một ngày thảo luận đầy nhiệt huyết, Giáo sư Arthur Zajonc đã kết luận, “Tôi hy vọng chúng ta có thể đặt dấu chấm hết cho việc không thể hiểu biết về bản chất của thức.”
Đức Đạt Lai Lama cũng nhận xét:
“Thật tuyệt. Những hội đàm đúng nghĩa. Tôi thực sự hoan hỷ với những trao đổi thẳng thắn. Nếu mọi người chỉ đơn giản thừa nhận và đồng ý với những gì được trình bày thì chúng ta không thể tiến lên phía trước được. Xin tri ân các bạn.
Phúc Cường trích dịch
Nguồn: Datlailama.com/news
