Từ xứ Uddiyana (= Oddiyana ) thuộc Ấn Độ (Ngày nay là Swat Valley gần Islabamad thủ đô Pakistan), Kim Cương Đạo Sư Liên Hoa Sinh được Hoàng đế Tây Tạng Trisong Detsen mời đến truyền bá Phật giáo tại Tây Tạng vào thế kỷ thứ tám.
Ngài đã biến hoá tất cả các vị thần địa phương và các ma lực chướng ngại trở thành các vị hộ pháp của Phật giáo.
Ngài được dân Tây Tạng tôn kính là Ứng Hoá Thân Phật, Đệ Nhị Thích Ca Mâu Ni Phật.
Đức Phật Thích Ca đã tuyên bố: “Tám năm sau khi tôi nhập niết bàn, tôi sẽ tái hiện tại xứ Uddiyana mang tên là Liên Hoa Sinh. Tôi sẽ trở thành Kim Cương thượng sư của giáo pháp Chân ngôn ẩn mật.” - “Eight years after I pass into nirvana, I will reappear in the country of Uddiyana bearing the name Padma Sambhava. I will become the lord of the teachings of Secret Mantra.”
(Trích dẫn từ: The lotus-born: life story of Padmasambhava / composed by Yeshe Tsogyal. Copyright 1993 by E.H Schmidt).
Các tiểu truyện về Ngài có vài điểm sai biệt: Ngài sinh từ một đoá hoa sen khổng lồ nên có tên là Liên Hoa Sinh, Ngài là hoàng tử xứ Uddiyana, Ngài là nghĩa tử của Hoàng đế xứ Uddiyana.
Ngài để lại nhiều giáo pháp, trong đó có quyển “Quyển sách cao quý về tự giải thoát qua sự hiểu biết trong trung hữu” (The great Book of Natural Liberation through understanding in the between). Các bản dịch Anh ngữ thường đặt tên là: “ The Tibetan Book of The Dead.” (Tử thư Tây Tạng).
Đạo Sư Liên Hoa Sinh rời xứ Tây Tạng để về thuần thục các la sát.
Kinh Lăng già do Đức Phật Thích Ca giảng mở đầu với chương một “Chúa Thành Lăng Già xin được chỉ dạy”. Chúa Thành Lăng Già là Ravana, chúa của loài la sát. “Chúa Thành Lăng Già chợt tỉnh, ông cảm thấy một sự đột biến trong tâm, hiểu rằng thế giới chỉ là tâm thức của chính mình”. (Kinh Lăng già, bản dịch Anh của D.T. Suzuki, bản dịch Việt - Thích Chơn Thiện, Trần Tuấn Mẫn )
--------------------------------
3. Giải thoát tự nhiên (Natural liberation),
Thuật ngữ của tông Nyingma, Tử Thư Tây Tạng và bản văn này, là tiến trình tự nhiên của sự nhận biết sáng tỏ thực tính của đối tượng, không đến từ bất cứ hình tướng viễn ly hoặc hoá giải. (A natural process of recognition of the actual nature of the object, which is free from any form of renunciation or antidote).
. Tịnh hoá tự nhiên (Natural purity) là sự tịnh hoá an định do tịch diệt tự nhiên (tịch diệt: Chấm dứt và vắng lặng) (The quiescent naturally abiding purity) của các uẩn thân - tâm, các tâm sở, các tiến trình của sắc thọ, tưởng, hành, thức như được tượng trưng bởi 42 vị Phật bảo hộ tướng từ bi của mandala.
Tịnh hoá tự nhiên chỉ rõ có sự hiện hữu của hội thượng Phật tướng từ bi ở trong bản giác (Continuum of the ground).
-----------------------------
4. [ Viết theo “Luminous Mind-The way of the Buddha’ của Kalu Rinpoche,Wisdom xuất bản 1997]
. Tâm thanh tịnh (Pure mind: Tịnh tâm, tịnh quang tâm, thật tâm, chân tâm, vô tâm) có ba tính đức bản chất căn bản, kết hợp và đồng thời: chân không diệu viên, (openness, emptiness; open for manifestations: Tính không; chân không diệu viên - chân không: Rỗng thông vì lìa tướng; diệu viên: Mở ra các khả hữu cho biến hiện - gặp sắc thì sắc trần biến hiện, gặp tiếng thì thanh trần biến hiện,v.v.; Sanskrit: Sunyata); diệu minh thường trụ (Luminosity, lucidity, clarity; Skt.: prabhasvara; nhận biết tràn đầy sáng tỏ chiếu khắp thường trụ; quang minh viên chiếu, thường tịch quang), diệu minh biện biệt vô ngại (Unimpededness, unobstructed intelligence, sensitivity: Nhận biết sáng tỏ phân biệt rành rẽ không bị ngăn ngại; liễu tri biện biệt vô ngại ).
Tâm thanh tịnh chính là tính Phật (Phật tính, như lai tạng). Các tính đức này đều có trong tâm tạp nhiễm (Impure mind), chỉ khác ở mức độ, là tâm tạp nhiễm (= thức thứ tám, thức a lại da, tàng thức, chân thức = tính phật bị ngăn ngại bởi vô minh) có bị nhơ nhuốm: Từ tính không khởi lên cái tôi - chủ thể (From emptiness arises the me-subject), từ viên minh khởi lên cảm thức về khách thể (From lucidity arises the sense of otherness), từ nhận biết phân biệt không gì chướng ngại khởi lên tất cả các quan liên được đặt: Cơ sở trên tham, sân và si (From unobstructedness arise all relationships based on attraction, repulsion, and ignorance).
Với sự chia chẻ này, cái thức nhơ nhuốm hoặc thức nhị nguyên sinh ra - cái thức một - ai - đó có một - cái - gì - đó. (With this split, contaminated consciousness or dualistic consciousness occurs - the consciousness that someone has something). Đó là cái thức thứ bảy (= ý; mạt na) có sáu thức: Nhãn thức, nhĩ thức, tỉ thức, thiệt thức, thân thức và ý thức (= thức thứ sáu = thức = mạt na thức) làm phụ tá đi theo (Entourage).
. Văn học cổ điển luận tạng chỉ nói đến hai trung hữu chết và tái sinh. Phật giáo Tây tạng theo tông Nyingma và Kagyu nói đến sáu trung hữu: Trung hữu đời sống, thiền định, giấc mộng, thời điểm chết, pháp tính, và tái sinh.
. Nói tổng quát, thân được kiểm soát bởi năm gió năng lượng chính: Gió mang sự sống (Life - bearing wind), gió hướng thượng (Upward - moving wind), gió lan toả khắp (Pervasive wind), gió có lửa (Fire – dwelling wind: Gió mang sức nóng) và gió xuống khoảng trống (Downward - voiding wind: Gió vào các xoang trống của cơ thể). Những gió này làm sinh động (Animate) cơ thể và nếu hoạt động tốt bảo đảm sức khoẻ tốt.
Vào thời điểm chết một loại gió khác hiển hiện gọi là gió nghiệp và tái sinh (The wind of karma and becoming: Gió nghiệp và hữu; gió nghiệp và trở thành). Nó luôn luôn phân tán khắp cơ thể. Khi nó hiển lộ, nó sinh khởi và can thiệp vào các gió khác; các triệu chứng bệnh lí xuất hiện khi thân tiếp cận với cái chết.
---------------------------------
5. [ Viết theo “The Tibetan Book of the dead” giáo sư Robert A.F Thurman dịch và giải (Bản in 1994) ]
. Phức hợp thân - tâm (The body - mind complex) có thể phân tích thành ba mức: Thô, vi tế và cực vi tế. Mức thô gồm cơ thể của thịt, máu, xương và các chất khác, đó là năm đại: Địa, thuỷ, hoả, phong, và không (Elements of earth, water, fire, wind, and space) và tâm thô của sáu thức: Nhãn, nhĩ, tỉ, thiệt, thân và ý.
Thân vi tế gồm hệ thần kinh trung ương, kinh mạch thần kinh, ba trục kinh mạch trung ương (Three channel central axis) chạy từ điểm giữa hai chân lông mày tới đầu mở của cơ quan sinh dục, trên có bảy trung tâm năng lượng gọi là luân xa (= wheels) hoặc hoa sen (Complexes or lotuses).
Trong hệ thống thông lộ với 72.000 kinh mạch này có những điểm tinh tuý (Seminal Point hoặc giọt vi tế: Subtle drop) (Sanskrit: Bindu; Tạng ngữ: Thig-le) chuyển thông tính giác, được vận chuyển bởi những năng lượng vi tế gọi là gió (Within this network of pathways there Subtle “drops” of awareness-transmitting substances, moved around by subtle energies called winds).
Tâm vi tế tương ứng với các cấu trúc và những năng lượng này gồm có ba trạng thái tự nội hiển hiện nơi tâm thức khi năng lượng tức thời có tính chủ thể được rút lui khỏi các thức thô (The instant subjective energy is withdrawn from the gross senses).
Ba trạng thái này được gọi là quang sắc mặt trăng (Luminance: Nguyệt quang phổ chiếu), quang sắc mặt trời (Radiance: Nhật quang biến chiếu) và quang sắc bóng tối (imminence: U minh quang chiếu; quang chiếu cõi âm) (Quang sắc bóng tối này là trạng thái sâu thẳm nhất của tâm vi tế). Ba quang sắc này tương tự với nguyệt quang thanh tịnh (pure moonlight), nhật quang thanh tịnh (pure sunlight) và u minh quang thanh tịnh (pure darkness).
. Quang sắc bóng tối (Darkness, dark-light) là biểu hiện thực nghiệm có tính chủ thể đạt đến mức sâu thẳm nhất của tâm vi tế, mức của u minh quang chiếu (Imminence, dark-lit imminence) khi hữu tình sắp ngộ nhập quang minh tối hậu của bản giác (In a state of being about to enter the clear light of the ultimate). Nó thì tương tự như bầu trời đêm không mây, tuy tối đen vẫn trong sáng thấu suốt, không phải chỉ thuần là vắng mặt của ánh sáng.
Hai trạng thái của tâm vi tế là nhật quang biến chiếu (Sun-lit radiance) và u minh quang biến chiếu (Dark-lit radiance) cũng đôi khi gọi là những quang minh phổ chiếu (Luminances) và đôi khi gọi là những tuệ quang (Luminance wisdoms), chỉ cho ánh sáng màu nhiệm của bát nhã. (Cũng đồng nghĩa với tuệ nhật, tuệ chiếu).
Kinh Vô lượng thọ nói “Tuệ quang trong sáng nhiệm màu hơn cả mặt trời, mặt trăng”. Nên nhớ ánh sáng bên ngoài, chỉ nhìn thấy được khi ánh sáng gặp phải chướng ngại. Thế nên khi nhìn qua phi thuyền du hành không gian, khi thấy bóng tối mênh mông thì không có nghĩa là không có ánh sáng.
. ‘Clear light’ là một từ Anh ngữ dịch từ “Od gsal” của Tây tạng thế nên nghĩa không sâu sắc bằng từ gốc prabhasvara (Của Sanskrit) có rất nhiều nghĩa: Là giác chiếu phát quang, phát sáng, quang minh biến chiếu thực tại thâm sâu của pháp giới, vượt ngoài nhị nguyên sáng và tối (Beyond the duality of bright and dark), quang minh tự chiếu của vạn hữu (A light of self-luminosity of all things).
Giáo sư Robert A.F Thurman nói: “It is a light …different from the lights of sun, moon, and rahu, the planet of the darkness”. Giáo sư đề nghị từ “Transparency” và “Clear light transparency”.
Ở đây và bây giờ, chúng ta nhớ đến Đức Phật A di đà với 12 danh hiệu: Vô lượng quang, Vô biên quang, Vô ngại quang, Vô đối quang, Diệm vương quang, Thanh tịnh quang, Hoan hỉ quang, Trí tuệ quang, Nan tư quang, Bất đoạn quang, Vô xứng quang, Siêu nhật nguyệt quang và nhớ đến Tự tính Di đà và nhớ đến nhất tâm đỉnh lễ, tán lễ về bậc thượng 18 lễ, lễ thứ 13: Nhất tâm đỉnh lễ, cực lạc thế giới, thọ mạng vô biên, quang minh vô lượng, phổ ứng thập phương, lâm chung tiếp dẫn A di đà phật.
Ở đây cũng xin ghi lại định nghĩa từ Phật Quang Đại Từ Điển, bản dịch Thích Quảng Độ, bản in năm 2000: “Ánh sáng của đức Phật A di đà có 12 thứ, trong đó, Vô ngại quang có nghĩa là ánh sáng của Phật A di đà có năng lực phá tan các chướng ngại về nhân, pháp; bất luận các chướng ngại bên ngoài như núi, sông, mây, mù …hay các chướng ngại bên trong như tham, si, mạn đều không ngăn che được ánh sáng ấy, cho nên gọi là vô ngại quang. Bởi thế cho nên đức Phật A di đà còn được gọi là Vô ngại quang Phật”.
Thế nên “Clear light transparency” có thể dịch là vô ngại quang, hoặc siêu nhật nguyệt quang, hoặc thanh tịnh quang, thường tịch quang, v.v…
. Cuối cùng, là mức cực vi tế của thân - tâm, nơi nhị - nguyên thân tâm được tự buông bỏ. Đây là điểm tinh tuý (= giọt vi tế) bất khả hoại, được gọi tên là ‘Năng lượng - tâm bất khả phân li của thanh tịnh quang / quang minh thanh tịnh’ (This is the indestructible drop, called “the energy - mind indivisible of clear light transparency)
[Người dịch bản Việt gọi nó là Tịnh quang tâm / hoặc Nhất điểm linh quang. Nhất điểm ở đây hiểu theo nghĩa nhất như, như như, nhất chân pháp giới].
Nó chính là tính Phật, nhất như với thật tại, vượt ngoài nhị nguyên đối đãi, nhất như với pháp thân chư Phật, và thực chứng của nó trong trải nghiệm là mục đích của Quyển sách về giải thoát tự nhiên (Tử Thư Tây Tạng) thực ra chỉ là giọt bất khả hoại này ở mức cực vi tế. [Theo Atiyoga, thì Nhất điểm linh quang (Unique Seminal Point; Tạng ngữ: thig-le nyag-gcig) là đồng nghĩa với pháp thân Phật - Buddha-body of reality. ĐHP]
Đây là tính của mỗi hữu tình. Nó tạo nên vô số tiến trình tái sinh. Nó chính là vô môn quan của giải thoát, luôn luôn mở, thể tính vẫn là tự do, mặc dầu hữu tình xoay quanh nó, đồng nhất nó với những trạng thái đổi thay biến động của đau khổ. Nó thì an lạc, trong sáng, không tạo phiền não, và không tạo tác. Biết nó là gì đã làm Đức Phật mỉm cười (Knowing it is what made the Buddha smile). Nó là cái làm chư phật và hữu tình giống nhau.
Tâm, Phật, chúng sinh tam vô sai biệt (Kinh Hoa Nghiêm).
-----------------------------
. Quyển sách cao quý về tự giải thoát qua sự hiểu biết trong trung hữu:
Trung hữu thời điểm chết
Ồ! giờ đây khi trung hữu thời điểm chết khởi sáng trên tôi.
Tôi sẽ buông bỏ tất cả các mối bận lòng của cái tâm muốn đủ thứ .
Để vào thẳng ngay tinh tuý trong sáng nhiệm màu của chỉ giáo và nhập vào chân không vô sinh của bản giác.
Sắp mất đi cái thân này tạo nên bởi máu và thịt
Tôi sẽ thực chứng nó chỉ là một sát na huyễn mộng.
-------------------------
. Kính lễ và sám hối
Kính Lễ Ứng Hoá Thân Phật Liên Hoa Sinh
Con xin chân thành sám hối về các sai lầm trong bản dịch và chú thích này: Đặng Hữu Phúc.
. Người dịch vẫn mong độc giả từ bi chỉ giáo.
----------------------------
6. Bản Phật Phổ Hiền. Tự do đầu tiên và cuối cùng
[ Từ “Dzogchen. The Heart Essence of the great Perfection. H.H The Dalai Lama” (2000) ]
Hỏi: Các hữu tình có tự do ý chí không?
Dalai Lama: Theo phật giáo, các cá nhân là những người chủ của chính những gì sắp xảy đến cho họ (Their own destiny: định mệnh của chính họ). Tất cả chúng sinh được tin tưởng có tính của Bản Phật Phổ Hiền (The nature of the Primordial Buddha Samantabhadra), tiềm năng hoặc hạt giống của giác ngộ, ở trong họ. Thế nên tương lai của chúng ta ở trong chính bàn tay của chúng ta. Có tự do ý chí nào lớn hơn chúng ta sẽ cần đến?
[Samantabhadra = All Gơod One = All–around Good = Phổ Hiền ]
-------------------------
7. Tính bản Phật phổ hiền là tự do đầu tiên và cuối cùng của mỗi hữu tình.
---------------------
Nguồn: Đặc San Hiện Thực số 18/ 2009 Năm thứ 5 , trang 36-51
|
THE REFINED ESSENCE OF ORAL INSTRUCTIONS
Padmasambhava
Recorded by Yeshe Tsogyal
HOMAGE TO THE MASTER Lady Tsogyal of Kharchen served the nirmanakaya ORGYEN PADMAKARA from her eighth year, accompanying him as a shadow follows a body. When the master was about to leave Tibet for the land of the rakshas, I, Lady Kharchen, having offered a mandala of gold and turquoise and having turned a wheel of gathering, implored: Oh, Great Master! You are leaving to tame the rakshas. I am left behind here in Tibet. Although I have served you for a long time, master, this old woman has no confidence about the time of death. So I beseech you to kindly give me an instruction condensing all teaching into one, which is concise and easy to practice. The great master replied: Devoted one with a faithful and virtuous mind, listen to me. Although there are many profound key points of body, rest free and relaxed as you feel comfortable. Everything is included in simply that. Although there are many key points of speech such as breath control and mantra recitation, stop speaking and rest like a mute. Everything is included in simply that. Although there are many key points of mind such as concentrating, relaxing, projecting, dissolving, and focusing inward, everything is included in simply letting it rest in its natural state, free and easy, without fabrication. The mind doesn’t remain quietly in that state. If one wonders, Is it nothing? , like haze in the heat of the sun, it still shimmers and flashes forth. But if one wonders, Is it something? It has no color or shape to identify it but is utterly empty and complete awake - that is the nature of your mind. Having recognized it as such, to become certain about it, that is the view. To remain undistracted in the state of stillness, without fabrication or fixation, that is meditation. In that state, to be free from clinging or attachment, accepting or rejecting, hope or fear, toward any of the experiences of the six senses, that is the action. Whatever doubt or hesitation occurs, supplicate your master. Don’t remain in places of ordinary people; practice in seclusion. Give up your clinging to whatever you are most attached to as well as to whomever you have strongest bond with in this life, and practice. Like that, although your body remains in human form, your mind is equal to the buddhas’. At the time of dying, you should practice as follows. By earth dissolving in water, the body becomes heavy and cannot support itself. By water dissolving in fire, the mouth and nose dry up. By fire dissolving in wind, body heat disappears. By wind dissolving in consciousness, one cannot but exhale with a rattle and inhale with a gasp. At that time, the feelings of being pressed down by a huge mountain, being trapped within darkness, or being dropped into the expanse of space occur. All these experiences are accompanied by thunderous and ringing sounds. The whole sky will be vividly bright like an unfurled brocade. Moreover, the natural forms of your mind, the peaceful, wrathful, semiwratful deities, and the ones with various heads fill the sky, within a dome of rainbow lights. Brandishing weapons, they will utter ‘Beat! Beat!’ ‘Kill! Kill!’ ‘Hung!Hung!’ ‘Phat! Phat!’ and other fierce sounds. In addition, there will be light like a hundred thousand suns shining at once. At this time, your innate deity will remind you of awareness, saying, Don’t be distracted! Don’t be distracted! Your innate demon will disturb all your experiences, make them collapse, and utter sharp and fierce sounds and confuse you. At this point, know this: The feeling of being pressed down is not that of being pressed by a mountain. It is your own elements dissolving. Don’t be afraid of that! The feeling of being trapped within darkness is not a darkness. It is your five sense faculties dissolving. The feeling of being dropped into the expanse of space is not being dropped. It is your mind without support because your body and mind have separated and your breathing has stopped. All experiences of rainbow lights are the natural manifestations of your mind. All the peaceful and wrathful forms are the natural forms of your mind. All sounds are your own sounds. All lights are your own lights. Have no doubt about that. If you do feel doubt, you will be thrown into samsara. Having resolved this to be self-display, if you rest wide awake in luminous emptiness, then simply in that you will attain the three kayas and become enlightened. Even if you are cast into samsara, you won’t go there. The innate deity is your present taking hold of your mind with undistracted mindfulness. From this moment, it is very important to be without any hope and fear, clinging and fixation, toward the objects of your six sense faculties as well as toward fascination, happiness, and sorrow. From now on, if you attain stability, you will be able to assume your natural state in the bardo and become enlightened. Therefore, the most vital point is to sustain your practice undistractedly from this very moment. The innate demon is your present tendency for ignorance, your doubt and hesitation. At that time, whatever fearful phenomena appear such as sounds, colors, and lights, don’t be fascinated, don’t doubt, and don’t be afraid. If you fall into doubt for even a moment, you will wander in samsara, so gain complete stability. At this point, the womb entrances appear as celestial palaces. Don’t be attracted to them. Be certain of that! Be free from hope and fear! I swear there is no doubt that you will then become enlightened without taking further rebirths. At that time, it is not that one is helped by a buddha. Your own awareness is primordially enlightened. It is not that one is harmed by the hells. Fixation being naturally purified, fear of samsara and hope for nirvana are cut from the root. Becoming enlightened can be compared to water cleared of sediments, gold cleansed of impurities, or the sky cleared of clouds. Having attained spacelike dharmakaya for the benefit of oneself, you will accomplish the benefit of sentient beings as far as space pervades. Having attained sambhogakaya and nirmanakaya for the welfare of others, you will be benefit sentient beings as far as your mind pervades phenomena. If this instruction is given three times to even a great sinner such as one has killed his own father and mother, he will not fall into samsara even if thrown there. There is no doubt about becoming enlightened. Even if you have many other profound teachings, without an instruction like this, you remain far away. Since you don’t know where you may be wander next, practice this with perseverance. You should give this oral instruction to recipients who have great faith, strong diligence, and are intelligent, who always remember their teacher, who have confidence in the oral instructions, who exert themselves in the practice, who are stable-minded and able give up concerns for this world. Give them this with the master’s seal of entrustment, the yidam’s seal of secrecy, and the dakini’s seal of entruustment. Although I, Padmakara, have followed many masters for three thousand six hundred years [the years here reflect the ancient way of counting summer and winter seasons each as one year; so =1800 years], have requested instructions, received teachings, studied and taught, mediated and practiced, I have not found any teaching more profound than this. I am going to tame the rakshas. You should practice like this. Mother, you will become enlightened in the celestial realm. Therefore persevere in this instruction. Having spoken, Guru Rinpoche mounted the rays of the sun and departed for the land of rakshas. Following that, Lady Tsogyal attained liberation. She committed this teaching to writing and concealed it as a profound treasure. She made this aspiration: In the future, may it be given to Guru Dorje Linpa. May it then benefit many beings. This completes the Sacred Refined Essence Instruction, the reply to questions on self-liberation at the moment of death and in the bardo. SAMAYA, SEAL, SEAL, SEAL. |
Yeshe Tsogyal
From Wikipedia, the free encyclopedia:
Yeshe Tsogyel, also known in the Nyingma tradition as the Great Bliss Queen, is a semi-mythical female deity or figure of enlightenment (dakini) in Tibetan Buddhism. She lived from 757 to 817, and is most identified as the mystic spiritual Yab-Yum consort of the great Indian tantric teacher Padmasambhava ("the Lotus-Born One"), who was invited to Tibet by the Emperor Trisong Detsen.
Though a consort of Padmasambhava, Yeshe Tsogyel became a master in her own right.[1]
Both the Nyingma and Karma Kagyu schools of Tibetan Buddhism recognize Yeshe Tsogyal as a female Buddha. The translators of Lady of the Lotus-Born, the namthar or spiritual biography that Yeshe Tsogyal left as a terma observe:
As Dodrup Tenpai Nyima makes clear, beings able to reveal Termas must have at least the realization of the Perfection Stage practices. On the other hand, the one who originates the Treasures must have the supreme attainment of Buddhahood. Lady of the Lotus-Born is thus a testimony of Yeshe Tsogyal's enlightenment.[2]
From the mouth of a lotus was born
The swift goddess, heroic liberator
Who went forth in human form
Amid the snowy mountains of Tibet.[3]
Among lay Tibetans she is seen as a Buddha who takes the form of an ordinary woman so as to be accessible to the average person, "who, for the time being, do not see her Vajravarahi form as a fully perfected deity."[4] In fact,
She displays whatever emanation form will tame
Any given [person], just as, for example, the full moon in the sky
Emerges as [various] reflections in different water vessels.[5]
According to legend she was born in the same manner as the Buddha, a Sanskrit mantra sounding as her mother gave birth painlessly, and she is considered a reincarnation of the Buddha's own mother, Maya Devi. Her name ("Primordial (ye) Wisdom (shes) Queen (rgyal mo) of the Lake (tso)") derives from her birth causing a nearby lake to double in size.[4]
As a young girl, she is said to have prayed for the happiness of all sentient beings. At the age of sixteen, she was initiated into Buddhism by Guru Padmasambhava. Although she was originally one of the Queen consorts of Trisong Detsen, she was given to Padmasambhava and became his main spiritual consort. After many years of diligent study she achieved a level of enlightenment equal to his. Yeshe Tsogyal was the main compiler of Padmasambhava's teachings, and it was she who concealed most of the termas.[citation needed]
Tsogyel, though fairly obviously a transformation of an older Bön figure, Bönmo Tso (female Bön practitioner of the lake), whom she debates in her "autobiography", also preserves the Great Completeness traditions shared by Bön with Tibet's earliest Buddhist tradition. As the wife of Tri-song-day-tsen and the consort of Padmasambhava, given to him at her request by the king, she also stands historically at the beginning of Buddhism's eclipse of Bön in Tibet. She is also considered a manifestation of Sarasvati and sometimes identified with the Bodhisattva Tara.[4]
In the '“Life of Yeshe Tsogyel,” Padma Sambhava predicted that Yeshe Tsogyel would be reborn as Machig Lapdron; her consort, Atsara Sale [6], would become Topabhadra, Machig’s husband; her assistant and Padma Sambhava’s secondary consort, Tashi Khyidren, would be reborn as Machig’s only daughter, and so on. All of the important figures in Tsogyel’s life were to be reborn in the life of Machig Lapdron, including Padma Sambhava himself, who would become Phadampa Sangye.[7]
According to Karmapa lineage Tsogyel had attained Buddhahood in that very life. On the Gyalwa Karmapa website it is said that she -some thirty years before transcending worldly existence- finally emerged from an isolated Meditation Retreat (796-805) as "a fully Enlightened Buddha " (samyak-saṃbuddha).[8]
Zhitro
Yeshe Tsogyal statue in Samye Ling, Scotland
Gyatso (2006) relates the background to how the Zhitro (also spelled: Shitro, Xitro) was received by the wang of a Vidyadhara through the Bardo of trance:
After succeeding in a variety of feats, including beheading a tiger, she gains access to an elaborate palace where she receives esoteric initiations from several vidyādharas and buddhas. She returns to Chingpu and after a year is robbed by seven bandits whom she then converts to Buddhist practice. She proceeds with the bandits on a magic carpet to the place Oḍḍiyāna where they all receive peaceful and wrathful deity practice (zhitro) initiations from a vidyādhara, who gives her the secret name Kharchen Za and cavorts in bliss with her.[1]
Citing Padmasambhava
Padmasambhava is supposed to have said to her: "The basis for realizing enlightenment is a human body. Male or female, there is no great difference. But if she develops the mind bent on enlightenment the woman’s body is better" (quoted by Stevens, 1990, p. 71).
Padmasambhava and Yeshe Tsogyal in dialogue
The Syllable by Syllable Commentary Explaining the Benefits and Advantages of the Vajra Guru Mantra - By the great tertön Karma Lingpa (14th century)
